Το Φαγητό στα 70s Ήταν Τόσο Παράξενο Όσο και η Εποχή

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Quebec.

Πάρτε οποιοδήποτε βιβλίο της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και θα βρείτε παράξενα πιάτα, όπως μπανάνες τυλιγμένες σε ζαμπόν με σως ολαντέζ ή πίτα με ζελέ και τόνο. Εκ των υστέρων, είναι εύκολο η γενιά μας να τα θεωρεί παράξενα ή απλώς αηδιαστικά. Ωστόσο, αυτά τα πιάτα ήταν τότε γαστριμαργικές επαναστάσεις. Αλλά προκύπτει το ερώτημα: γιατί το φαγητό ήταν τόσο παράξενο τότε;

Καλλιτεχνικά πιάτα: μια μεσαιωνική παράδοση

Όπως τα περισσότερα δεινά του σύγχρονου ανθρώπου, η προέλευση αυτών των γαστριμαργικών τερατουργημάτων ανάγεται στον Μεσαίωνα. Μια εποχή όπου οι πλούσιοι άρχοντες οικειοποιούνταν τους πιο θρεπτικούς πόρους της γης, η προετοιμασία ενός τραπεζιού δεν ήταν απλώς ένας τρόπος για να φάνε με φίλους: ήταν ένας τρόπος να κάνουν επίδειξη πλούτου και δύναμης.

Μια δημοφιλής γαστριμαργική τάση τότε, ήταν τα καλλιτεχνικά πιάτα ή αλλιώς η τέχνη του να δίνεις στο φαγητό μια άλλη όψη ή να δημιουργείς ένα πλαίσιο για το πιάτο. Οι μάγειρες των ευγενών και των βασιλιάδων έπρεπε να είναι ευρηματικοί και δημιουργικοί, να σκέφτονται τρόπους να κάνουν πιάτα, όπως το ψητό χοιρινό να μοιάζει με σκαντζόχοιρο ή το διάσημο παράδειγμα του μάγειρα του Φίλιππου της Βουργουνδίας, που το 1454 έφτιαξε ολόκληρες αναπαραστάσεις της καθημερινής ζωής με φαγητά. Ως ιστορικός, ο Nicola McDonald εξηγεί στο βιβλίο του Pulp Fictions of Medieval England: Essays in Popular Romance (εκδ. Manchester University Press): «Αυτά τα πιάτα αναγκάζουν αυτόν που τρώει να αναγνωρίσει ότι -ακόμη και αν μόνο ως χωρατό- έχουν τη δύναμη να επινοήσουν ξανά τη ζωή και κατά συνέπεια, τον θάνατο».

Σε μικρότερη κλίμακα, οι μάγειρες τον Μεσαίωνα λάτρευαν να παρουσιάζουν το μαγειρεμένο ψάρι μέσα σε πηχτή, για να δίνουν την εντύπωση ότι κολυμπούσε. Η πηχτή είναι διάφανο ζελέ, από ζωμό ζώου κλαριφιέ και εμποτισμένο με κολλαγόνο, έναν φυσικό πηκτικό παράγοντα που υπάρχει στα κόκαλα των ζώων. Τότε, το να κάνεις τέλεια πηχτή ήταν απίστευτα δύσκολο, χρονοβόρο και ακριβό. Έτσι, ήταν ένας τρόπος να δείξει ο μάγειρας τις ικανότητές του. Λέγεται ότι κάποια από αυτά τα πιάτα δεν ήταν καν προς βρώση, ήταν απλώς για να δείξουν ότι ο οικοδεσπότης είχε λεφτά να πληρώσει τα υλικά, να προσλάβει μια ομάδα να φτιάξει το πιάτο και να μην χρειαστεί καν να το φάει. Ήταν η διστακτική αρχή του φαγητού ως καλλιτεχνική εκτέλεση.

Η βικτοριανή κυριαρχία της κονσέρβας

Τα υπερβολικά δείπνα παρέμειναν δημοφιλή για το μεγαλύτερο μέρος της Αναγέννησης και διαδόθηκαν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, όπου η ελίτ προσπαθούσε να προσαρμόσει τις γαστριμαργικές τάσεις του Παλιού Κόσμου στη νέα πραγματικότητα.

Στην αρχή του 19ου αιώνα, κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων, ο Γάλλος pastry chef Nicolas Appert κέρδισε έναν διαγωνισμό της κυβέρνησης, καθώς βρήκε έναν τρόπο να μαγειρέψει φαγητά σε ερμητικά κλειστά γυάλινα βάζα, ώστε να μη χαλάνε – ο ιδανικός τρόπος για την παροχή φαγητού στους στρατιώτες. Μετά τον πόλεμο, ο πληθυσμός σιγά-σιγά ξεκίνησε να γίνεται πιο πλούσιος. Η έννοια της μεσαίας τάξης έγινε πιο σαφής και πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχαν ιδέα τι έτρωγαν οι πλούσιοι. Χιλιάδες βιβλία μαγειρικής και οδηγοί πρωτοκόλλου εκδίδονται εκείνη την περίοδο και έτσι γεννιέται η έννοια των cocktail dinner όπως τα ξέρουμε, με μικρά σάντουιτς με κομμένη κόρα και ωμά λαχανικά με ντιπ.

---

[VICE Video] Φάε Φίδι για Καλή Στύση

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

---

Για το κυρίως γεύμα, φυσικά, ο οικοδεσπότης θέλει και πάλι να εντυπωσιάσει. Οι συγγραφείς των βιβλίων μαγειρικής επιστρέφουν στο παρελθόν και εμπνέονται από παλιές τάσεις, έτσι τα καλλιτεχνικά πιάτα επιστρέφουν στην ποπ κουλτούρα. Η Βιομηχανική Επανάσταση επίσης φέρνει πολλές καινούριες γαστριμαργικές τεχνικές. Η ζελατίνη είναι πιο προσιτή από ποτέ, τα εποχικά λαχανικά είναι διαθέσιμα όλη τη χρονιά, χάρη στην κονσερβοποίηση και το ίδιο ισχύει για εξωτικά συστατικά, όπως ο ανανάς, που αγαπήθηκε αμέσως στη Δύση.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, η βιομηχανοποίηση είναι στα φόρτε της. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα περισσότερα σπίτια έχουν ηλεκτρισμό και ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός οικογενειών έχει πρόσβαση σε έναν φούρνο γκαζιού και ψυγείο. Όλες αυτές οι εφευρέσεις κάνουν τη δουλειά της νοικοκυράς εύκολη και βασικός στόχος γίνεται η δημιουργία πιάτων που προηγουμένως σχετιζόταν με την ελίτ, χρησιμοποιώντας απομεινάρια και κονσέρβες. Είναι φτηνό, ευχάριστο αισθητικά (με τα τότε πρότυπα) και σχετικά εύκολο στην προετοιμασία.

Μεταπολεμικά γαστριμαργικά τραύματα

Καθώς η βιομηχανία φαγητού ήδη προσπαθούσε να βρει καινούριους και φτηνούς τρόπους να ταΐσει τον πληθυσμό μετά το κραχ του 1929, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος την ανάγκασε να πατήσει γκάζι. Τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα, όπως το Spam και άλλες αηδίες, αποδείχτηκαν ξανά χρήσιμα για τη διατροφή των στρατιωτών. Ήταν αηδιαστικό, αλλά στους στρατιώτες θύμιζε το σπίτι τους και σύντομα έγινε συναισθηματική υπόθεση για εκείνους.

Μετά τον πόλεμο, όλες οι εταιρείες που είχαν βγάλει ένα κάρο λεφτά ταΐζοντας τον στρατό, δεν είχαν πρόθεση να μειώσουν την παραγωγή. Άρα, τι μπορούσαν να κάνουν με το πλεόνασμα – και το πιο σημαντικό, πώς μπορούσαν να πείσουν τον κόσμο να τρώει τα ανθυπομέτρια προϊόντα τους, αντί για αληθινό, φρέσκο φαγητό; Ευτυχώς για εκείνους, το μομέντουμ ήταν με το μέρος τους. Οι στρατιώτες γύρισαν από τον πόλεμο έχοντας συνηθίσει τα προϊόντα τους και ορδές γυναικών μπήκαν στον εργασιακό χώρο. Τα προϊόντα που πρόσφεραν εταιρείες όπως οι Heinz, Jell-O και Hi-Liner, φτηνά και γρήγορα στην προετοιμασία, ταίριαξαν τέλεια σ’ αυτήν την πραγματικότητα.

Ωστόσο, οι παρασκευαστές τροφίμων πρόσεξαν ότι, ενώ οι καιροί άλλαζαν, οι νοοτροπίες παρέμεναν ίδιες. Παρόλο που οι γυναίκες δεν ήταν πια στο σπίτι, το να βάζουν φαγητό στο τραπέζι κάθε βράδυ ήταν δική τους ευθύνη – και οι γυναίκες ένιωθαν ότι το να σερβίρουν έτοιμα γεύματα στις οικογένειές τους θα τις έκανε κακές συζύγους.

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί πρέπει να βάλεις ένα αυγό στα μείγματα για κέικ; Κάποτε χρειαζόταν μόνο νερό, αλλά οι καταναλωτές ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να πάρουν τα εύσημα για ένα κέικ, αν το μόνο που είχαν να κάνουν ήταν να προσθέσουν νερό. Βάζοντας το αυγό, ένιωθαν ικανοποιημένοι που αγόρασαν το μείγμα για κέικ.

Στο πλαίσιο αυτής της νοοτροπίας, εμφανίστηκε το γενικότερο μεταπολεμικό φαγητό: για να μη νιώθουν άσχημα οι μητέρες που αγόραζαν έτοιμο φαγητό, έπρεπε να τα χρησιμοποιούν πιο εφευρετικά. Έτσι, οι σημαντικότεροι παρασκευαστές τροφίμων έβγαλαν χορηγούμενα βιβλία μαγειρικής, δείχνοντας διάφορους τρόπους για τη χρήση των προϊόντων τους. Συγκεκριμένα, η Jell-O μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τις χαμηλές τιμές των προϊόντων της και τη νοσταλγία που ένιωθαν οι γυναίκες για τις πηχτές που ετοίμαζαν οι γιαγιάδες τους στη βικτοριανή εποχή. Το Spam μπόρεσε να εκμεταλλευτεί το ότι οι στρατιώτες είχαν συνηθίσει τη γεύση του κρέατος σε κονσέρβα. Κυρίως, πόνταραν στον εξωτισμό. Για έναν παράξενο λόγο, ο κόσμος επέστρεφε στα καλλιτεχνικά πιάτα του Μεσαίωνα. Με μέτριο κόστος και μόνο ένα κλάσμα του κόπου που απαιτούνταν προηγουμένως, μπορούσες να εντυπωσιάσεις τους καλεσμένους σου με εξωτικές λιχουδιές, θεαματικές τεχνικές και ασυνήθιστα πιάτα. Το πρόβλημα είναι ότι στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν τις πωλήσεις τους και να πασάρουν τα προϊόντα τους στον κόσμο, οι εταιρείες σκέφτηκα τα πιο παράξενα πιάτα, όπως φαγώσιμα κεριά από ζελέ κράνπμπερι.

Είμαστε αυτό που τρώμε, όπως λένε και τα διάσημα πιάτα του παρελθόντος καθρεφτίζουν την κοινωνία που τα άφησε να ακμάσουν. Αν και τα μεταπολεμικά χρόνια μας προσφέρουν αναμνήσεις από ρολά σε σχήμα ιγκλού και πολλά πιάτα με βάση κάποιο προϊόν της Jell-O, είναι επίσης η εποχή που οι ξένες κουζίνες άκμασαν στη βόρεια Αμερική και στη συνέχεια σε όλον τον δυτικό κόσμο. Τότε μάθαμε το ασιατικό φαγητό, την πίτσα και άλλα αγαπημένα.

Πιάτα που τώρα θεωρούμε αηδιαστικά, έχουν την ίδια συναισθηματική αξία για τη γενιά των παππούδων μας (την πρώτη γενιά που μπόρεσε να φάει για ευχαρίστηση κι όχι για επιβίωση), όπως τα Δρακουλίνια, η Pepsi Max ή το Bacon Mushroom Melt Wendy’s για μας.

Οπότε, μην το ξεχνάς, όταν σου φέρουν κάτι περίεργο στο γιορτινό τραπέζι, μπορεί να μην είναι αισθητικά ευχάριστο ή κατάλληλο για το Instagram, αλλά είναι ένα σύγχρονο θαύμα της γαστριμαργίας.

Περισσότερα από το VICE

«Γιατί Ήρθατε;» – Στο Αεροδρόμιο του Μονάχου Ένας Έλληνας Δεν Θα Νιώσει Πολύ Ευρωπαίος

Ο Νίκος Ρωμανός Μιλάει Μέσα από τη Φυλακή για τον Νέο Σωφρονιστικό Κώδικα

Άνθρωποι που Έχουν Κάνει Πάρα Πολύ Σεξ Μιλούν για το πώς Είναι να Κάνεις Πάρα Πολύ Σεξ

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.